ارتقای سیاست گذاری کمّی در برقراری امنیت محیط زیستی بر پایه چارچوب راهبردی-پایدار (بررسی موردی؛ حوزه آبخیز دریاچه ارومیه)

تا امروز بخشی از بررسی ها در زمینه مدیریت پایدار منابع آب بر تأثیرات اقتصادی- اجتماعی و محیط زیستی در فرآیند پویای مدیریت حوزه آبخیز تمرکز کرده و نقش عامل های موثر داخلی و خارجی را لحاظ نکرده اند و دسته ای دیگر علی رغم در نظر داشتن عوامل تاثیرگذار داخلی و خارجی، به فرآیندهای نامطلوب روند توسعه اهتمام نداشته اند. لذا در پژوهش پیش-رو ساختاری راهبردی-پایدار پیشنهاد می شود که ضمن بهره مندی از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، عناصر توسعه پایدار را نیز در فرآیند سیاست گذاری حوزه آبخیز دریاچه ارومیه دخالت می دهد. چون ماتریس های رایج در ارزیابی کمّی راهبردیِ به تنهایی تأثیرات مذکور را لحاظ نمی کنند، ماتریس اصلاحی به شکل نوآورانه ای مورد استفاده قرار گرفت. مطابق نتایج، گروه راهبردی بهبود مستمر (متشکل از ضعف های داخلی و فرصت های خارجی) مطلوب ترین سیاست گذاری در حوزه انتخاب شدند. از بین 13 نقطه ضعف شناسایی شده، آمادگی اجرایی برای مقابله با 10 ضعف نمره ای بسیار پایین بود. برای مقابله با چالش های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، به ترتیب 11، 5، 9 مورد از ضعف ها، آمادگیِ پایین تر از حد مطلوب داشتند. با لحاظ کردن مفاهیم توسعه پایدار مشخص شد که تغییرات اقلیمی و خشکسالی مهمترین تهدید حوزه نیست، بلکه بحران های اقتصادی و عدم وجود امنیت سرمایه گذاری در حوزه است. رتبه بندی اقدامات بر پایه امکان بهره گیری یا برطرف کردن عوامل راهبردی مشخص کرد که برترین اقدام، اجرای برنامه های جامع آبخیزداری در حوزه است. در مجموع، چارچوب ماتریس اصلاحی علاوه بر سادگی و قابل فهم بودن، از عملکردی مناسب در تحلیل عوامل راهبردی برخوردار بوده و برای مطالعات آتی پیشنهاد می گردد.